آشنایی با طرح و نقشه فرش- قسمت هفدهم: طرح ایلی
ین فرش ها در نقش و رنگ و اندازه از هیچ قاعده ای پیروی نمی کنند و همین موضوع چنان تنوع بینظیری به کار بخشیده است که هیچ دو فرش مشابهی را به چشم نخواهیم دید...
کشور ما به واسطه تنوع جغرافیایی و برخورداری از آب و هوای متفاوت در مناطق گوناگون محیط مناسبی برای ایلات و عشایر و کوچ نشینان به شمار می رود و علی الخصوص در گذشته فضایی برای تبادلات فرهنگی افراد محسوب می شد. عشایر در کنار دامداری با استفاده از پشم گوسفندان به بافتن انواع دستبافته ها می پرداختند. بافتن گلیم و جاجیم، چادر و زیلو و خورجین، که علاوه بر رفع نیازهای خود به نوعی در کم کردن هزینه های معاش نیز تاثیر داشت.
زیر اندازهای عشایری اغلب با دستان ظریف زنان و دختران باسلیقه و زحمتکش بافته می شود و چیزی که آن را ویژه و منحصر بفرد میکند، تخیل قوی و استفاده از نقوش ذهنی در تولید دستبافته ها است. در حقیقت فرش با طرح ایلی برگرفته از حالات و روحیات و تخیلات ذهنی زنان عشایر است. آنها بدون مقدمه نقش را با خطوط ساده و هندسی شکسته بصورت بداهه و از ذهن به دست منتقل می کنند و برای اینکار نیاز به نقشه های دقیق و منطقی ندارند. این فرش ها در نقش و رنگ و اندازه از هیچ قاعده ای پیروی نمی کنند و همین موضوع چنان تنوع بینظیری به کار بخشیده است که هیچ دو فرش مشابهی را به چشم نخواهیم دید و به همین دلیل نه می توان تعداد این طرح ها را برشمرد و نه حتی می توان نام مشخصی برای آنها انتخاب کرد. هر بافنده با استفاده از درونیات و خلق و خوهای خود نقشی بر فرش می زند و هنری بی بدیل می آفریند که در جهان همتایی ندارد. با این حال بعضی طرح ها که نامشان بیشتر در کتابها ذکر شده است را در زیر بیان میکنیم:
۱. طرح افشار ۲. طرح بختیاری ۳. طرح بلوچی ۴. طرح ترکمن ۵. طرح جان بیگی ۶. طرح خاتمی ۷. طرح سنچولی ۸. طرح سنه ۹. طرح قشقایی ۱۰. طرح کردی ۱۱. طرح لری ۱۲. طرح بیستونی ۱۳. طرح مه شکسته ۱۴. طرح ناظم ۱۵. طرح مینا خانی ۱۶. طرح وکیلی کردستانی ۱۷. طرح یکسره ناظم ۱۸. طرح هریس.
